Toplumsal olarak meydana gelen deprem, sel, savaş ve patlamalar, salgın hastalıklar gibi durumlar ya da bireyin hayatını olumsuz etkileyen istismar, saldırı, tecavüz, işkence, kaza gibi durumlardan sonra meydana gelen ve kişinin yaşamını olumsuz etkileyen stres sorunları; travma sonrası stres bozukluğu olarak adlandırılır.
Kişiyi çok korkutan, savunmasız bırakan, çaresizlik hissi veren olayların ardından stresle ilişkili sorunlar ortaya çıkabilir ve bu sorunlar yıllarca devam edebilir. Uykusuzluk, kabuslar, olayla ilgili tekrarlayan rahatsız edici anılar, sürekli olarak olayın tekrarlanacağından duyulan endişe, kolayca irkilme-korkma, çabuk sinirlenme gibi belirtileri bulunur. Bu belirtiler yaşanan olayı izleyen birkaç gün içinde görülebilir ve bu çok doğaldır. Ancak olayın üzerinden uzun zaman geçmesine karşın belirtiler halen devam ediyorsa travma sonrası stres bozukluğu meydana gelmiş olabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Tanı Ölçütleri
Travma sonrası stres bozukluğu altı yaşından büyük çocuklarda, gençlerde ve erişkinlerde görülmektedir.
• Doğrudan travmatik olaylar yaşama
• Bir yakının beklenmedik biçimde ölümüne, ağır yaralanmasına tanık olma
• Başkalarının başına gelen korkutucu olaylara tanıklık etme
• Örseleyici olaylara karşın istemsiz biçimde sıkıntı veren anıları hatırlama
• Olaylar ile ilgili sürekli tekrarlayan kabuslar, gündüz düşleri görme
• Örseleyici olayı anımsatan uyaranlar ile karşılaşıldığında fizyolojik ya da ruhsal sıkıntılar ile karşılaşma
• Her an tetikte olma
• Abartılı irkilme tepkileri gösterme
• Uyku bozukluğu
• Odaklanma güçlükleri
• Kendisi, başkaları ya da olaylarla ilgili sürekli olarak olumsuz düşüncelere sahip olma
• Başkalarından uzaklaşma ya da başkalarına yabancılaşma duyguları
Belirgin biçimde görülen bireylerde tanı düşünülmektedir. Bu durum travmatik olaydan sonra başlamalıdır ve bir aydan uzun süre belirtiler devam etmelidir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Tedavi Süreci
Tedavi süreci yavaş ilerlemekle beraber bireyin yaşadığı travmatik olayın izlerini ortadan kaldırmaya yöneliktir. Kişinin gerçek dışı korku ve kaygıları ile başa çıkma yöntemleri öğretilir, fiziksel semptomların ortadan kaldırılması ile ilgili çalışmalar yapılır.
Travmalar çoğu zaman beklenmedik şekilde ortaya çıktığından kişinin hayatı üzerinde kontrol sahibi olmadığı düşüncesini oluşturabilir. Bu durum stres unsurlarını ortaya çıkararak kişinin sosyal yaşama uyum becerilerinde azalmaya yol açabilir. Davranış değişikliği ve medikal destek ile travma sonrası stres bozukluğunun etkileri azaltılabilir ve süreç içinde tamamen ortadan kalkabilir.
